Omgaan met agressief gedrag vanuit frustratie en emotie
Soms komt agressief gedrag voort uit frustratie of sterke emoties.
Wat begint als ontgoocheling of onmacht kan opstapelen en plots uitmonden in een woede-uitbarsting.
Ontdek je hoe je frustratieagressie herkent, hoe je ermee omgaat en wanneer het nodig is om duidelijke grenzen te stellen.
Een heftige emotionele reactie
Vaak komt grensoverschrijdend of agressief gedrag voort uit emoties, zoals frustratie en boosheid. De persoon reageert dan bijvoorbeeld emotioneel en defensief omdat de zaken anders lopen dan verwacht. Hij of zij voelt zich gefrustreerd, ontgoocheld, onbegrepen, gekwetst, machteloos of uitgedaagd.
Frustratieagressie kan een reactie zijn op:
- een grens die wordt gesteld;
- te hoge verwachtingen
- te weinig of onduidelijke informatie;
- slechtnieuws;
- een onvervulde behoefte, zoals gebrek aan aandacht, inspraak, eerlijkheid, veiligheid of autonomie;
- pijn, stress, angst, schaamte of trauma.
Spanning stapelt op en ontploft
De frustratie kan een tijdje opstapelen en naar aanleiding van een ogenschijnlijk klein feit ineens heel groot worden. De agressie kan dan op jou gericht zijn, maar evengoed op het systeem, de instelling, de regelgeving of de autoriteit die jij vertegenwoordigt.
Soms was jouw blik of reactie gewoon de laatste druppel die de emmer deed overlopen. De persoon verliest de controle. Hij of zij roept, scheldt, gooit met dingen of begint te spuwen en te slaan. Het gaat hier om echte, onvervalste boosheid.
Hoewel het lijkt alsof de bom plots ontploft, bouwde de spanning zich vaak al een hele tijd op. Agressief gedrag vanuit frustratie kent in die zin een vrij voorspelbaar verloop. Het verloopt meestal volgens een soort golfbeweging, een Gauss-curve. Het crisisontwikkelingsmodel beschrijft het verloop het best.
Hoe ga je er best mee om?
Let op spanningsopbouw: iemand die stiller wordt, begint te zuchten of te fronsen, onrustig beweegt, zijn stem verheft... Dit zijn tekenen dat het fout kan gaan. Wees er op tijd bij. Laat het niet escaleren.
Blijf zelf rustig en tracht de ander mee te nemen in jouw rust.
Doe dat door de persoon tijd en ruimte te geven om emotioneel ontladen.
Reageer niet op schelden of vloeken. Neem een rustige en open houding aan.
Haal zo nodig omstaanders weg of ga samen naar een rustige ruimte.
Maak contact door te luisteren en toon dat je de persoon begrijpt. Iemand die zich begrepen voelt, wordt vaak al rustiger.
- Laat de persoon uitpraten. Ga niet in discussie.
- Erken en benoem de emoties. Zeg bijvoorbeeld: “Ik zie dat je erg boos bent.”
- Achterhaal de oorzaak. Die werd vaak al benoemd tijdens de uitbarsting.
- Geraakt de ander niet uit zijn woorden? Is hij moeilijk te volgen? Of herneemt hij stukken van zijn verhaal? Stel je ondersteunend op door korte en open vragen te stellen.
Doe dat pas als de persoon is uitgeraasd.
Vraag wat de ander nodig heeft of vraag of de persoon zelf oplossingen of suggesties heeft.
Zoek samen oplossingen of stel zelf alternatieven voor. Laat daarbij eerlijk weten wat jij wel en niet kunt doen.
Sommige vormen van agressief gedrag zijn echt niet oké:
- persoonlijke beledigingen, denigrerend taalgebruik, ongepaste (seksuele) opmerkingen of benaderingen;
- bedreigingen, intimidatie
- fysiek geweld
In dat geval is het belangrijk om duidelijk te begrenzen en eventueel hulp in te schakelen. Neem elke bedreiging serieus.