Wat zijn de gevolgen van grensoverschrijdend en agressief gedrag?
De gevolgen van grensoverschrijdend en agressief gedrag zijn talrijk. Niet alleen voor het slachtoffer zelf, ook voor de persoon die het gedrag stelt, voor omstaanders en voor de organisatie. Over het algemeen varieert de kwetsbaarheid van elk individu naargelang de context waarin het incident zich voordoet en de persoonlijkheidskenmerken van de persoon die het grensoverschrijdende gedrag meemaakt.
Gevolgen voor het slachtoffer
Een incident kan naast materiële schade, zoals kleerscheuren of een kapotte bril, ook fysieke schade veroorzaken. Denk aan blauwe plekken of een verstuiking. Daarnaast komt psychisch en emotioneel leed regelmatig voor. Vaak is dit minder zichtbaar, maar daarom niet minder ernstig.
Verder denken we bij medewerkers aan:
- Werkstressklachten, cynisme en motivatieproblemen
- Ontwikkelen van een slaap- of angststoornis, of een posttraumatische stressstoornis
- Twijfels over de eigen professionele competenties
- Veranderen van job na gevoelens van onmacht, onveiligheid en/of handelingsverlegenheid
Naast mogelijke materiële en fysieke schade is er sprake van versterkte gevoelens van onrust, angst, hulpeloosheid en onveiligheid. Grensoverschrijdend of agressief gedrag verstoort het samenleven, -spelen en –werken. Het beïnvloedt het leefklimaat negatief. Trauma ligt op de loer.
Kinderen en jongeren in het bijzonder zijn extra kwetsbaar. Uit onderzoek van het Kinderrechtencommissariaat blijkt dat minderjarigen die slachtoffer zijn van grensoverschrijdend gedrag en geweld kampen met nachtmerries, depressies, teruggetrokken gedrag, neurotische stoornissen, posttraumatische stress stoornissen, agressief en regressief gedrag. Er kunnen hersenbeschadigingen ontstaan op jonge leeftijd ten gevolge van mishandeling. Het kan de aanleiding zijn tot ontwikkelingsstoornissen en gedragsproblemen. Maar ook een lager IQ, taalontwikkelingsachterstand en lees- en leerachterstand.
Gevolgen voor de dader
- Eigen voorwerpen sneuvelen.
- Schade aan zichzelf.
- De persoon voelt zich schuldig, beschaamd of teleurgesteld in zichzelf.
- Zijn of haar relaties en reputatie lopen schade op.
- Samen met de negatieve en afwijzende reacties van de omgeving, versterkt dat een negatief zelfbeeld.
- Er is kans op vergelding, aangifte, klacht, blaam of ontslag.
De omgeving reageert vaak alleen maar op het gestelde gedrag. Men vergeet aandacht te geven aan de motieven. Mogelijks was de persoon zelf slachtoffer van iets of iemand. Bovendien geeft escalerend en agressief gedrag van een zorggebruiker soms aanleiding tot het toepassen van vrijheidsbeperkende maatregelen. Dit heeft op zijn beurt vaak nefaste gevolgen voor zorggebruiker én medewerker en kan de relatie tussen beiden schaden.
- Bij zorggebruikers gaat het vooral om traumatisering, gevoelens van woede, angst, onmacht, vernedering en onbegrip.
- Bij medewerkers gaat het vooral om angst, kwaadheid, onzekerheid, schuldgevoel en secundaire traumatisering.
Gevolgen voor omstaanders
De kwetsbaarheid van omstaanders kan erg wisselend zijn. Denk maar aan:
- Gevoelens van onrust en angst
- Een groter risico op emotionele overbelasting, gevoelens van ontwrichting en onveiligheid.
- Verhoogde kans op gezondheidseffecten, beroepsziekten en stressklachten, posttraumatische stressstoornis in ernstige gevallen.
- Tijdelijk of blijvend ziekteverzuim of arbeidsongeschiktheid.
Gevolgen voor de organisatie
Beledigingen, bedreigingen en fysieke agressie stellen medewerkers zwaar op de proef. In ernstige gevallen lopen ze een letsel of trauma op of verliezen ze hun arbeidsmotivatie. Grensoverschrijdend en agressief gedrag tast het leef- en werkklimaat aan. Ziekte, burn-out en personeelsverloop zijn dan niet ver weg. Vaak is de betrokken collega niet meteen te vervangen. De rest van het team moet het dan zo goed en kwaad mogelijk opvangen, met het risico op nog meer uitval. Er dreigt verlies van know how en competenties. Door verminderde productiviteit, continuïteit en kwaliteit geraakt de organisatieopdracht minder goed vervuld.
Daarnaast kunnen incidenten een materiële en financiële impact hebben. Dit door bijvoorbeeld schade aan infrastructuur en verhoogde verzekeringskosten.
Door een ernstig incident met grensoverschrijdend of agressief gedrag kan je organisatie in het nieuws komen. Dit kan het imago van je organisatie negatief beïnvloeden. Zeker als je als organisatie weinig ondersteuning biedt aan de verschillende betrokkenen en er weinig tot niets uit leert. Ook herhaaldelijke lichtere incidenten kunnen de goede naam, de geloofwaardigheid en de kwaliteit van je werking verzwakken. Met een beschadigd imago is het niet evident om verwijzers, medewerkers en doelgroepleden aan te trekken.