Methodieken om emoties tijdig op te vangen
Emoties zoals boosheid, angst, schaamte en verdriet zijn normaal en horen bij het mens-zijn. Toch vinden veel mensen het moeilijk om die gevoelens op een veilige en constructieve manier te uiten.
Als begeleider kan je een belangrijke rol spelen in het herkennen, benoemen en begeleiden van deze emoties. Zo help je spanningen verminderen, voorkom je escalaties en versterk je de veerkracht van de persoon én de groep.
Help bij het reguleren van emoties en het uiten van behoeften
Emoties willen gezien en gehoord worden. Achter elke emotie zit vaak een behoefte, zoals verbinding, rust, duidelijkheid of autonomie.
Geef mensen de ruimte om hun gevoelens te uiten, zonder ze meteen te sussen of te corrigeren. Opgekropte emoties kunnen anders omslaan in agressie of extreem gedrag.
Ondersteun in 4 stappen
Blijf zelf kalm en help zo de ander om ook te ontspannen.
Let op je eigen ademhaling, lichaamstaal en stemgebruik.
Help vervolgens de ander om goed te ademen
Verminder omgevingsprikkels: wandel of ga samen naar een rustige plek.
Neem elke vorm van zelfregulering serieus en ondersteun de ander daarin. Als de ander zegt: ‘Laat me even razen’, 'Ik wil even bekomen’, ‘Laat me even met rust’ of ‘Dit zou mij nu helpen: ...’ ga daar dan ook zoveel mogelijk op in.
Erken boosheid, verdriet of angst.
En help de ander er bewust bij stil te staan. Doe dit door mee te voelen en er woorden aan te geven:
- Benoem de emotionele lading van de lichaamshouding, een gebaar en/of een uitspraak. Gebruik daarbij termen als "je lijkt verdrietig", "je klinkt boos" of "je ogen stralen van enthousiasme".
Vermijd interpretatie of oordeel. Hanteer daarom een vragende, of licht veronderstellende toon. Bijvoorbeeld: “Ik heb het gevoel dat…” of “Het lijkt voor mij wel of…”. Zo geef je de ander de kans om het gevoel te bevestigen of te ontkrachten, zonder dat deze zich veroordeeld of aangevallen voelt. - Luister, observeer en veer mee.
- Vraag eventueel ‘Waar zit die emotie in je lichaam? Waar voel je ze het hardst?’ Dit helpt het gevoel behapbaar en hanteerbaar te houden.
Door de emoties van de ander te reflecteren of te spiegelen, leert deze de eigen emoties herkennen.
Jouw spiegelende reacties hebben ook een geruststellend en regulerend effect op de ander. Hij of zij leert daardoor dat emoties je niet hoeven te overspoelen en dat je kan leren om jezelf gerust te stellen. Dit geeft veerkracht en flexibiliteit
Stel je nieuwsgierig op naar de betekenis van de emotie. Zo kan je diepere lagen onderzoeken en de essentie pakken. Dat helpt om de emotie om te zetten in constructieve taal.
Stel vragen als:
- Wat maak je nu zo boos/bang/verdrietig?
- Wat precies raakt jou?
- Wat zit er onder het gevoel? Wat heb je nodig?
Mogelijks gaat het over:
- Een onvervulde behoefte: gebrek aan verbinding, erkenning, honger, bewegen, ruimte, uitdaging, inspraak, autonomie, activiteit, aandacht, voorspelbaarheid, eerlijkheid, echtheid...
- Een gemis aan (juiste) informatie.
- Opgestapelde spanning.
Eens iemand de eigen emoties erkent als belangrijke signaalgevers herkent die ook sneller de behoefte die erachter schuilt.
Vat samen en stimuleer de ander om iets te doen met wat die voelt.
Zeg bijvoorbeeld ‘Je voelt je boos en hebt behoefte aan duidelijkheid.’
En begeleid het denkproces naar een concrete actie.
Vraag bijvoorbeeld ‘Is er iets dat jij hiermee wil doen? Wil je zelf actie ondernemen? Heb je een verzoek naar mij of iemand anders?’
Gebruik de RUSTBOX om hoofd en lijf tot rust te brengen
De Rustbox is een online tool die helpt om stress te herkennen, te verminderen en rust te brengen. Samen stel je een persoonlijk rustplan op met rustbrengers en triggers. Deze tool ondersteunt kinderen, jongeren én volwassenen bij zelfregulatie.
Bekijk de Rustbox in actie
Vang spanning in de groep tijdig op
Sta regelmatig stil bij hoe het met de groep gaat en hoe de onderlinge relaties zijn. Zo voorkom je dat spanningen zich opstapelen. Creëer een forum waar iedereen vrijuit kan delen wat hem of haar bezighoudt.
Zet deze methodieken om de groep te stimuleren om hun meningen en gedachten open te delen:
Of als je wil focussen op wat een bepaalde gebeurtenis of maatregel doet met de groep kan je vragen stellen als:
- Wat houdt je vandaag bezig?
- Wat heb jij vandaag nodig? Van wie?
- Wat raakt je of verwondert je?
- Wat was het eerste waar je vanochtend aan dacht toen je wakker werd?
Gebruik ondersteunend materiaal zoals Gevoelsmonsterkaartjes, Dixit-kaartjes, GROK-kaartjes, of gevoelens- en behoeftekaarten om emoties te verwoorden.
