Ontwikkel je beleid met LIGAND en leg de focus op herstel

• Ligand
• Moorseelsestraat 148
• 8501 Kortrijk
• www.ligand.be
• stijn.deprez [at] ligand.be
• 056/35 88 76

Conflicten en de verschillende vormen van agressie die daarmee gepaard gaan, zijn eigen aan ons samenleven. Dit is op zich geen probleem. Eigenlijk dragen ze de kiem voor ontwikkeling en groei. Wie dergelijke incidenten goed aanpakt, staat vrijer, krachtiger en liefdevoller in het leven. Toch hebben we het niet altijd zo begrepen. We schieten in een kramp en proberen snel-snel de vrede te herstellen zonder het probleem aan de wortel aan te pakken; zonder de lessen die in het dispuut verscholen liggen te integreren. En dan kunnen de gevolgen desastreus zijn.

Al te vaak zien we dat de manier waarop organisaties met conflicten, agressief gedrag en delicten omgaan net een neerwaartse spiraal van uitsluiting, onderdrukking en geweld op gang brengt. Deze dynamiek kan variëren van heel subtiel en bijna onzichtbaar tot totaal en destructief voor het hele systeem. Mensen die agressie of een delict plegen, kennen deze spiraal doorgaans heel goed. Vaak, zo niet altijd, zijn ze zelf slachtoffer van één of meerdere vormen van uitsluiting. En hoewel dit het gestelde gedrag in geen geval goedkeurt, is de vraag vooral: hoe kunnen we in onze aanpak de cyclus van uitsluiting, vervreemding, apathie en delinquentie doorbreken? Hoe kunnen we de betrokkenen appelleren en ondersteunen bij het opnemen van verantwoordelijkheid voor de toegebrachte schade? Schenken we voldoende aandacht aan de noden van het slachtoffer? En hoe zorgen we ervoor dat we elk van hen uiteindelijk daadwerkelijk terug insluiten in onze gemeenschap?

Een incident met agressie laat bij alle betrokkenen littekens na. Zonder herstel blijven slachtoffers emotioneel in de kou staan. Ze ontwikkelen trauma’s, nemen mogelijk het heft in eigen handen en worden zelf dader. Ook degene die het grensoverschrijdende gedrag stelde kan zonder herstel met het stigma van dader opgezadeld blijven en daardoor nauwelijks nog kansen krijgen. De organisatie ontwikkelt patronen van wantrouwen die gecompenseerd worden met allerhande vrijheid-beperkende veiligheidsmaatregelen. Oog hebben voor de noden van alle partijen is dus essentieel. Herstelgericht werken focust zich op herstel van geleden schade. Deze schade kan zowel fysiek, psychisch alsook (en vooral) relationeel zijn. Herstelgericht werken biedt tools om daar proactief, preventief en curatief mee aan de slag te gaan.

Herstelgericht werken stoelt op vijf principes:

• Focus op schade
• Een interactief en verbindend proces tussen alle betrokken partijen.
• Verantwoordelijkheid: zowel het opnemen van de eigen verantwoordelijkheid als de andere appelleren op diens verantwoordelijkheid.
• Belang van uitdrukken van emoties: emoties zijn de motor van herstel.
• Gerichtheid op de gemeenschap: de leefgroep, de werkplek, de buurt, de klas…Een herstelgerichte aanpak versterkt de gemeenschap.

Conclusie: wanneer we bereid zijn herstelpraktijken een plek te geven in onze aanpak van agressie en grensoverschrijdend gedrag, zullen we ons minder hoeven te beroepen op een opbod aan sanctionerende maatregelen. Bovendien zal deze integrale respons inspelen op de vele verschillende behoeften die leven na een incident, waardoor veel verder leed kan worden voorkomen. Tenslotte zijn we er ook van overtuigd dat inzetten op het herstel van relaties (ook met de naastbestaanden van de pleger) de kans op een succesvolle re-integratie nadrukkelijk verhoogt.

Sinds 2005 ondersteunt Ligand organisaties in het omgaan met conflicten en agressie-incidenten. Onze visie van herstelgericht werken en positieve heroriëntering wijst hierbij telkens de weg. Deze visie en werkwijze willen we doorgeven aan organisaties. Dit betekent vooral dat wij een proces faciliteren waarbij de organisatie haar eigen krachten leert aanboren om zo tot meer duurzame antwoorden te komen op incidenten en om zelf een herstelgerichte visie, beleid en werking te ontwikkelen en uit te dragen. We staan ervoor gekend om snel tot de kern te komen in de teams en organisaties waar we komen We zetten een open dialoog op tussen de verschillende betrokkenen en laten hierbij geen blad niet omgedraaid. Iedereen krijgt een gelijkwaardige stem in het proces in ruil voor het opnemen van gepaste verantwoordelijkheid.

Wij zijn niet vies van de tegenstem. Wij nodigen mensen uit om twijfels te uiten. Wil men een volmondige ‘ja’ krijgen voor een bepaalde verandering, dan moeten mensen ook de kans krijgen om te laten weten waar men ‘nee’ tegen zegt. De uitnodiging is om deze twijfel transparant te maken in plaats van ze in de wandelgangen te fluisteren.

Conflicten en agressie dienen volgens ons in de eerste plaats proactief en preventief aangepakt worden. We verwijzen hierbij o.m. naar theorie van verbondenheid (als antwoord op delinquentie) van Depuydt, Deklerck en Deboutte (2001). Dit betekent dat organisatiecultuur, een veilig en warm leef- en werkklimaat onontbeerlijke schakels zijn in onze integrale kijk op preventie en aanpak van agressie. Daarnaast gaat het om de juiste afstemming te vinden: vanuit welke principes wil men samenwerken? Welke waarden staan centraal en hoe brengen we deze tot leven in de manier waarop we ons werk doen? Welke ambitie delen we? Is onze missie voor iedereen even helder? Dit is een belangrijk proces. Slaan we deze stappen over, dan hoeft het ons niet te verwonderen dat er spanning en onenigheid kan ontstaan (met mogelijk zelfs vormen van agressie tot gevolg).

De methodiek van cirkels loopt als een rode draad doorheen onze aanpak. Cirkels staan borg voor de principes die wij belangrijk vinden in het samenwerken enerzijds, én kunnen ons doorheen de meest moeilijke topics loodsen anderzijds.

Ligand is pionier in Vlaanderen in het trainen en ondersteunen van organisaties in het omgaan met conflicten. Sinds 2005 ontwikkelt en implementeert Ligand herstelgerichte praktijken in onder meer jeugdzorg, onderwijs en asiel- en detentiecentra. Ligand stond mee aan de wieg van de herstelgerichte time-out in de gemeenschapsinstellingen in Vlaanderen en neemt een vooraanstaande rol in een internationaal netwerk van organisaties die de visie en praktijken van herstelgericht werken uitdragen.

• Het ontwikkelen van een agressiebeleid met de focus op herstel als integrale aanpak
• Straffen, belonen, herstelgericht werken
• Het bevorderen van een vreedzaam en verbindend samenleven met aandacht voor het welbevinden en de ontplooiingskansen van elk individu.