Herstelgerichte gesprekken

Gevoelens van angst, boosheid, onmacht, schaamte of schuld zijn heel normaal. Vragen spoken door het hoofd van het slachtoffer: waarom ik? Had ik dit kunnen voorkomen? Was het mijn schuld? Misschien wil de getroffene duidelijk maken wat het incident teweegbracht. Misschien wil diegene die het incident veroorzaakte uitleggen waarom hij of zij het deed.

Dat kan tijdens één of meer begeleide herstelgesprekken. Een herstelgesprek geeft een nieuwe kijk en groeikansen. Het helpt de partijen om zich anders op te stellen tegenover de gebeurtenis en elkaar. Door het bij te leggen kom je er samen sterker uit dan voordien. Er zijn enkele belangrijke voorwaarden om tot een goed herstelgesprek te komen.

Herstel vraagt oprechtheid, bereidheid, tijd en empathie van alle partijen

Een herstelgesprek kan pas op voorwaarde dat beide partijen vrijwillig meewerken. Bovendien moeten ze bereid zijn om naar hun gevoelens, aandeel en verwachtingen te kijken. Belangrijk is ook begrip en erkenning voor het toegebrachte leed, het benoemen en bevragen van de verantwoordelijkheden en het in onderling overleg herstellen van de toegebrachte schade.

Ga niet over één nacht ijs

Een herstelgesprek organiseer je wel afgewogen, zeker na een ernstige gebeurtenis. Herstel is een intens proces: een (on)rechtstreekse confrontatie met diegene die het incident veroorzaakte, kan wonden openrijten.

Weeg eerst volgende zaken af: 

• Is de kans reëel dat je het gewenste effect bereikt?
• Is er bij een of meer van de partijen sprake van een stoornis of verstandelijke beperking? Hou rekening met beperkte taalvaardigheden en zelfreflectie. Eenvoudige taal, een simpel gebaar of visuele ondersteuning kunnen helpen.
• Is er een erg gespannen sfeer? Herstel werkt niet als het conflict nog erg hoog zit en er veel verwijten en dreigementen over en weer gaan.
• Willen betrokken partijen met elkaar spreken en naar elkaar luisteren?
• Kan je een beroep doen op het geweten van diegene die het incident veroorzaakte? Kan hij berouw voelen? Kan zij de verantwoordelijkheid opnemen voor haar daden?
• Is er een derde persoon of neutrale partij die beide partijen aanvaarden en die het gesprek kan begeleiden? En is deze persoon onpartijdig en weet die iets af van herstel? Van oplossingsgerichte en verbindende communicatie? • Schakel een bemiddelaar in Is het gesprek tussen dader en slachtoffer moeilijk?

Schakel een neutrale bemiddelaar in

Dit kan een collega zijn of iemand extern. De bemiddelaar probeert de communicatie weer op gang te brengen en tracht tot een overeenkomst te komen tussen slachtoffer en dader over hoe de schade hersteld wordt. 

Geen schuldbesef?

Wat als diegene die het incident veroorzaakte geen onderscheid kan maken tussen goed en kwaad of het eigen gedrag niet in vraag kan stellen? Denk aan jonge kinderen of aan personen met een lager emotioneel of verstandelijk niveau. Zij zijn niet in staat en/of voldoende taalvaardig om deel te nemen aan een herstelgesprek. Of soms spelen schuld, trots of schaamte mee of meent de ander oprecht dat hem of haar niets te verwijten valt. Dan ligt de verantwoordelijkheid en het initiatief om de relatie te herstellen bij jou als professional.

• Je doet een herstel-verzoek. Je geeft de persoon die het agressieve gedrag stelde de boodschap dat die de aangerichte schade steeds kan herstellen en dat die zo terug verbinding kan maken. Je nodigt hem of haar uit om samen te herstellen.
• Gaat de persoon hierop in? Ga dan na of er nog mensen zijn die kunnen helpen en/of ondersteunen. Help de persoon om een herstelgebaar te kiezen, te concretiseren en (liefst publiek) uit te voeren. Vermeld dan expliciet dat het ‘weer goed is dat de persoon er weer bij hoort’
• Gaat de persoon hier niet op in? Dan doe jezelf een éénzijdige actie of herstelgebaar en je nodigt de persoon uit om hieraan deel te nemen. Dwing de ander op geen enkele manier. Deze actie is niet makkelijk en kan veel van je vragen. Maar besef dat je herstel en herverbinding niet kan afdwingen. Je kan het enkel voorstellen en zo nodig zelf initiëren.

Eigen aan een HERGO is dat een moderator het leidt. De betrokken partijen in het conflict nemen deel, geruggesteund door een achterban van steunfiguren. In de context van de jeugdrechtbank neemt ook een politieagent deel die de samenleving vertegenwoordigt.

Een HERGO gebeurt altijd in een cirkelopstelling. Iedere aanwezige is even zichtbaar voor de andere in zijn kwetsbaarheid. De moderator nodigt de deelnemers uit om gedachten en gevoelens rond het conflict te delen met de groep. Daarna mogen de partijen voorstellen doen om te komen tot een oplossing van het conflict. De ideeën waar iedereen wil en kan voor gaan leiden tot afspraken. De deelnemers leggen vast hoe ze de uitvoering en naleving van deze afspraken zullen opvolgen.

Steeds wijder verspreid

HERGO wint aan populariteit. Steeds meer organisaties ontdekken er de mogelijkheden van. Scholen, jeugdbewegingen, jeugdhulpvoorzieningen leiden steeds meer medewerkers op om de methodiek in te zetten.