Agressief en grensoverschrijdend gedrag als destructief recht

De balans van geven en nemen is bij mensen vaak verstoord, vanuit wat ze in hun familie-erfgoed hebben meegekregen. Zo zie je mensen die vanuit grote tekorten, geneigd zijn om alleen nog te nemen. En omgekeerd zijn er mensen die geblokkeerd zijn in ontvangen. Ze hebben in hun erfgoed geleerd dat ze vooral van betekenis zijn voor de ander door te geven. Beide vormen van disbalans vragen om begeleiding gericht op gepast geven en ontvangen.

Je kan deze ‘registratie’ vergelijken met een boekhouding, waarin je een bankrekening bijhoudt van uitgaven en inkomsten.

Geven en ontvangen is in iemands leven vrijwel nooit perfect in balans. Wanneer men in zijn jonge jaren niet de aandacht, liefde, zorg, voeding, erkenning, stimulansen en bevestiging ontvangt die een kind nu eenmaal nodig heeft, is er sprake van een tekort.

Hetzelfde geldt voor kinderen die alleen maar moeten ontvangen en de kans niet krijgen om te geven en van betekenis te zijn voor hun ouders. De weegschaal raakt uit balans. Er blijft een rekening openstaan. Dit tekort heeft de waarde van een onbetaalde rekening, een tegoed. En dat tegoed drijft om dit alsnog op te eisen.

Men spreekt van destructief recht wanneer dit tegoed ten koste gaat van onschuldige derden. Er is sprake van een nieuw onrecht. Zo ontstaat een roulerende rekening: mensen die beschadigd zijn, beschadigen vaak zichzelf, anderen, of de maatschappij. De roulerende rekening wordt over verschillende generaties in families doorgegeven tot mensen een manier vinden om het erfgoed constructief om te buigen. Daar gaan vaak drie generaties over, waarbij elke generatie zijn bijdrage toevoegt aan het relationeel familie-erfgoed.

Destructief recht is een ethisch gegeven. Het is niet zichtbaar, het is niet meetbaar. Of het schadelijk is hangt af van hoe je ermee omgaat.

We spreken van constructief recht wanneer mensen het geleden onrecht weten om te buigen naar recht voor de toekomst. Bijvoorbeeld als kind van een vechtscheiding, kies je om later hulpverlener te worden en families te ondersteunen die het moeilijk hebben. Zo geef je het onrecht een nieuwe betekenis. 

Inzicht is een hefboom tot verandering

Wanneer een mens de schadelijke gevolgen van destructief recht gaat inzien, helpt dat om juiste keuzes te maken en positieve stappen te zetten. Vanuit loyaliteit is een mens geneigd om voor de volgende generatie iets recht te trekken. Als men besluit niet te willen leunen op destructief recht, maar integendeel wil investeren in de zorg voor het nageslacht, bouwt men constructief recht op, waarmee men tot een stuk waardevolle zelfvalidatie komt: ”Ik neem een krachtdadig wilsbesluit: ik ben niet langer slachtoffer, ik neem mijn verantwoordelijkheid en investeer in mijn familie. Mijn kinderen zullen een betere toekomst voor ogen hebben dan ik had.” Zo’n houding verdient erkenning.

Betrouwbare hulpbronnen in de familie

Vaak zijn de mensen van dichtbij een belangrijke bron van beschadigingen, maar meestal zijn zij ook degenen die kunnen bijdragen tot een vorm van herstel.

Erkenning voor de pijn

Wanneer men als volwassen kind in staat is de pijn uit de jeugd te bespreken met de ouders, (”weet je waar ik nog steeds last van heb?”) en men krijgt van hen een stuk erkenning in de vorm van woorden als: ”Tjonge, dat is voor jou niet gemakkelijk geweest, jij hebt wel wat gemist vergeleken met leeftijdsgenoten door zoveel verantwoordelijkheid te dragen!”, dan kan dat balsem op de wonde zijn. Zeker als men in die erkenning het onrecht en de last die daarmee gepaard gaat ziet.

Erkenning voor de geboden zorg

Op zich hoeft het niet schadelijk te zijn wanneer kinderen helpers zijn in het gezin waarin ze opgroeien, zeker wanneer moeder bijvoorbeeld enige tijd ziek is of vader buitenshuis. Het is wel belangrijk dat de ingezette zorg gezien en erkend wordt.

Inzicht in de bovenliggende generaties, komen tot ontschuldiging

Iemands ouders zijn ook de mensen geworden die zij zijn door hun achtergronden en geschiedenis, door de feiten en de manieren waarop er met hen werd omgegaan, door hun beschadigingen en tekorten. Inzicht in deze achterliggende problematiek helpt te beseffen dat er geen sprake is van SCHULD van de ouders.

Overigens wil dit niet zeggen dat er geen fouten zijn gemaakt of dat het allemaal niet zo erg is wat er gebeurd is. Ontschuldiging kán te snel gegeven worden. Het is belangrijk om eerst de pijn en de consequenties van het gebeurde onder ogen te zien. Dan pas kan men pogen om tot ontschuldiging te komen.