Jouw rol als omstaander bij grensoverschrijdend gedrag
Werk je in de zorg, het maatwerk of een socioculturele organisatie? Dan kan je als getuige of omstaander geconfronteerd worden met grensoverschrijdend gedrag: tussen collega’s, tussen cliënten, van een leidinggevende naar een medewerker of zelfs van een bezoeker of externe partner. Grijp in! Ook kleine acties kunnen een groot verschil maken. Ontdek hoe je op een veilige en doeltreffende manier kan reageren met de 5A-methode.
Waarom omstaanders belangrijk zijn
Als omstaander heb je meer impact dan je misschien denkt. Elke reactie, hoe klein ook, kan een verschil maken. Omstaanders helpen om het grensoverschrijdend gedrag te stoppen of te vermijden dat het verder escaleert.
Door te reageren ondersteun je het slachtoffer en zorg je voor sociale verandering. Je laat immers duidelijk blijken dat het gestelde gedrag niet oké is.
Hoe kan jij als omstaander reageren?
Sensoa ontwikkelde de '5 A-methode', een eenvoudige richtlijn die de drempel om te reageren verkleint. Het zijn 5 verschillende manieren om te reageren op grensoverschrijdend gedrag.
Anderen betrekken – spreek een andere omstaander aan of vraag steun aan collega’s of leidinggevenden. Dit is een goede optie wanneer je je onvoldoende veilig of zeker voelt.
Aanspreken – spreek de betrokken personen aan. Vraag het slachtoffer of alles oké is. Spreek de dader aan op diens gedrag. Zeg dat het gedrag niet oké is, dat je merkt dat de andere het gedrag niet leuk vindt. Of vraag om ermee te stoppen.
Afleiden – verander de aandacht of dynamiek van de situatie. Stel een praktische vraag over het werk, ga in de buurt staan van de persoon die wordt lastig gevallen of veroorzaak ‘commotie’. Je analyseert op die manier de situatie van dichtbij (wat is hier precies aan de hand) én je probeert verdere escalatie te stoppen.
Afzonderen – haal iemand uit een onveilige situatie om veiligheid te creëren. Ook de dader kan je – rechtstreeks of via een smoesje – uit de situatie proberen te halen. 'Kom, we gaan even een koffie halen' of 'ik kreeg zonet deze mail binnen, kan ik je er even over spreken?' zijn voorbeelden.
Aanwezig blijven – soms krijg je niet de kans om meteen tussen te komen of is dit te riskant. Blijf aanwezig en steun het slachtoffer, ook nadien. Je kan ondersteuning bieden door te vragen of het slachtoffer erover wil praten, door iemand te bellen, aan te bieden om samen het incident te melden of door ergens mee naartoe te gaan.
Hoe kies je nu de beste reactie?
Er is geen vaste volgorde of ‘goede’ en ‘slechte’ manier. Wat voor jou de beste manier is om te reageren verschilt van situatie tot situatie. Hiervoor kijk je best naar jezelf: hoe veilig voel ik me? Bij welke reactie voel ik me het meest comfortabel op dit moment?
Ten slotte is het soms nodig om meerdere manieren uit te proberen als de eerste niet werkt. Elke situatie is anders en vraagt om een andere aanpak.
Meer leren? Volg het e-learningtraject 'Ziedet?'
VIVO ontwikkelde het online leertraject Ziedet? dat focust op diversiteit in de zorg- en welzijnssector en de uitdagingen die hiermee gepaard gaan.
De e-learning “Het maakt wél een verschil’ maakt deel uit van dit leertraject en focust op hoe je kan ingrijpen als omstaander bij discriminatie op de werkvloer. Het legt de nadruk op een cultuursensitieve basishouding en dialoogvaardigheden. Je leert over:
- de impact van discriminatie, racisme en microagressie op de werkvloer
- hoe preventief en respectvol in te grijpen bij discriminatie zonder verder te escaleren
- hoe discriminatie te signaleren en mee de sociale norm te stellen binnen je organisatie
Samengevat
Doorbreek de stilte. Wees duidelijk over de grens. Zeg bijvoorbeeld 'Ik vind dit niet kunnen' of 'Wat je doet, is ongepast'. Reageren maakt altijd een verschil: voor de persoon die geraakt wordt, voor jezelf en voor je collega’s op de werkvloer.
Kies een strategie die past bij de situatie én bij jezelf en jouw veiligheid. Beslis of het veilig genoeg is om te reageren en neem verantwoordelijkheid. Je kan niet altijd het gedrag van de ander veranderen, maar je laat wél zien waar jij voor staat.