ICOBA’ s visie op agressie, agressief gedrag en omgaan met agressief gedrag
Agressie en agressief gedrag maken deel uit van het leven. Het is van alle tijden en komt overal voor.
ICOBA maakt bewust een onderscheid tussen agressie (een emotie) en agressief gedrag (zichtbaar handelen). Dat verschil bepaalt hoe je ermee omgaat
ICOBA’s kijk op agressie
ICOBA ziet agressie als een emotie die je in beweging zet. Het is een kracht die je helpt om jezelf te beschermen, doelen te bereiken, grenzen te stellen en je plaats te vinden in contact met anderen.
Vaak schuilt achter agressie pijn, angst, schaamte, onmacht of verdriet. Dit bijvoorbeeld omdat bepaalde verwachtingen of behoeften niet vervuld zijn.
Dat kan boosheid teweegbrengen. Boosheid is een emotie die helpt om je krachten te bundelen.
Zo zijn boosheid en agressie vaak een dekmantel voor andere emoties en voor onvervulde behoeften
Emoties, en dus ook boosheid en agressie, geven richting aan je handelen. Die richting kan constructief of destructief zijn. Het gaat er dus om hoe je die innerlijke kracht inzet en uit.
- Constructief: iemand gebruikt boosheid om assertief op te komen voor zichzelf.
- Destructief: iemand uit boosheid met schelden of richt agressie tegen zichzelf.
ICOBA’s kijk op agressief gedrag
ICOBA omschrijft agressief gedrag als:
“Elk verbaal, non-verbaal of fysiek gedrag dat waarden of normen schendt, grenzen overschrijdt en (on)bewust schade veroorzaakt of dreigt te veroorzaken aan anderen, de omgeving of zichzelf.”
Agressief gedrag heeft een functie. Er zit een boodschap of zelfs noodkreet achter. Mogelijks probeert de persoon:
- spanning te ontladen
- pijn of frustratie te vermijden
- behoeften kenbaar te maken of te vervullen
- afstand te creëren uit angst
- grip en controle te krijgen over de situatie, bv omdat die niet begrijpt wat er gebeurt
- macht of positie op te eisen.
Het gedrag kan ook een symptoom zijn van onverwerkte trauma’s.
Binnen de hulp- en dienstverlening komt agressief gedrag regelmatig voor. Leden uit de doelgroep, hun context, medewerkers en/of derden kunnen agressief gedrag stellen, meemaken of er getuige van zijn.
Het tast de veiligheid en het welzijn van medewerkers én doelgroep aan. Het heeft een negatieve invloed op het leef- en werkklimaat en staat zo een kwaliteitsvolle hulp- en dienstverlening in de weg.
ICOBA’s kijk op omgaan met agressief gedrag
Agressief gedrag is vaak een tragische poging om een onvervulde behoefte te vervullen. Probeer samen met de betrokkene de reden en betekenis te achterhalen. En ga daarmee samen aan de slag.
Agressief gedrag ontstaat in een proces waarin negatieve emoties en onvervulde behoeften een rol spelen. Door tijdig emoties en signalen te herkennen kan je escalatie voorkomen.
Komt het toch voor, dan is snelle de-escalatie nodig.
Achterhaal, liefst in samenspraak met de persoon die het agressieve gedrag stelde, de reden, de betekenis en de behoefte van dit gedrag en ga er samen mee aan de slag. Dat betekent samen zoeken hoe je de energie in goede banen kan leiden en hoe je de keuzeopties kan vergroten om de behoeften constructief te uiten en te vervullen.
Zo kan je herhaling en de schadelijke gevolgen van agressief gedrag voorkomen en beperken.
ICOBA gebruikt bewust niet de term agressiebeheersing. Beheersen klinkt onderdrukkend en werkt vaak contraproductief.
ICOBA spreekt over agressiehantering: preventief omgaan met emoties, ze kanaliseren en samen leren hoe ermee om te gaan.
Agressief gedrag veroorzaakt schade voor alle betrokkenen. Daarom zijn opvang, nazorg en herstel essentieel:
- voor wie het gedrag onderging
- voor omstaanders en getuigen
- én voor wie het gedrag stelde.
ICOBA wil de termen ‘slachtoffer’ en ‘dader’ zoveel mogelijk vermijden. We gebruiken ze vooral in titels om informatie vindbaar te maken op het internet. Inhoudelijk gebruiken we ze liever niet omdat deze termen zich situeren op rol- en identiteitsniveau. En dat komt niet overeen met de realiteit.
Iedereen reageert wel eens agressief en iedereen ondergaat het wel eens van een ander. Zelfs in éénzelfde interactie kunnen de posities soms snel wisselen. Daarom spreken we liever over ‘wie agressief gedrag stelt’ en ‘wie agressief gedrag ondergaat of meemaakt’.
Agressief gedrag is betekenisvol gedrag. Het heeft vaak een aanleiding. Soms is dat een hele keten van gebeurtenissen. ICOBA gelooft dat je het welzijn en de veiligheid in je organisatie kan verbeteren door samen te leren uit incidenten.
Door samen incidenten te bespreken en te analyseren ontdek je patronen en oorzaken en achterhaal je knelpunten en succesfactoren. Dat helpt om werkprocessen te verbeteren en toekomstige incidenten te beperken.